Herken je dat heerlijke gevoel als het vrijdag is? Wat als donderdag de nieuwe vrijdag is, wat is dan dat heerlijke gevoel op vrijdag en wat betekent het in een vierdaagse werkweek?
In 1926 verkortte Henry Ford de werkweek in zijn fabriek van zes dagen per week naar vijf, gemotiveerd door de productiviteitstoename van een beter uitgeruste werkploeg. De voorspelde uitkomst was een veel grotere opbrengst van de productielijn. De gevolgen van een infrastructuur die was gemaakt voor deze revolutionaire motorvoertuigen waren echter minder voorspelbaar. De autoweg leidde tot een betere gezondheidszorg en voeding en leveringsnetwerken verspreidden zich verder van spoorweg- en verzendingsroutes. Bovendien vond er een explosie plaats op het gebied van kunst en entertainment, van van de programmering van promotietours tot drive-in bioscooptheaters.
Getransformeerd door de weg en haar infrastructurele voordelen, heeft de kleinste van de 10 provincies in Canada, Prince Edward Island (PEI), nu de grootste populatiedichtheid ter wereld. Er ligt nog sneeuw op de grond terwijl Josh, Emma en Toby, hun negenjarige Schnauzer Mix, naar buiten voor een ochtendwandeling. Josh werkt voor Sensei Labs, een van de Canadese bedrijven die voorstander is van de vierdaagse werkweek. 'Het idee achter de ‘Vierdaagse werkweek’ is dat het een cadeau is,' vertelt hij. 'De verwachting blijft dat je 100% van je werkzaamheden uitvoert voor 100% van het salaris, maar dan in 80% van de tijd.'
Er zijn proeven geweest in de VS, Canada, het VK en in Europa, en de vierdaagse werkweek is de laatste oplossing die wordt onderzocht voor de grootste uitdagingen in de wereld, zijnde burn-out en personeelswerving/behoud, maar in hoeverre profiteren medewerkers hiervan en wat zijn de grotere complicaties?
Tot kort geleden woonden Josh en Emma in Toronto. De normalisering van werken op afstand heeft hen de mogelijkheid geboden om hun toekomstdoel, naar PEI verhuizen, in een stroomversnelling te brengen, waardoor Toby meer ruimte krijgt. 'We zaten in een appartement in de kelder, dus we moesten hem vaak mee uit wandelen nemen. We hebben een behoorlijke kluif aan hem en hij heeft veel aandacht nodig,' legt Emma uit.
Een van de vele ongeopende verhuisdozen valt met een plof op de grond terwijl Toby door de voordeur van hun nieuwe huis rent. Er moet nog wat opgeruimd worden terwijl het stelletje hun permanente thuiswerkkantoor hun thuis proberen te maken. Het is nog kaal, met alleen een paar planken met allerlei felgekleurde schijven erop (die waarschijnlijk voor Toby bedoeld zijn).
Hoe was de overgang van Josh naar een vierdaagse werkweek? 'Ik keek er enorm naar uit, maar ik bedacht me al heel snel 'Hoe zorg ik ervoor dat ik alles in vier dagen prop?’ Sensei Labs had daar een strak afgemeten aanpak voor. Ze kondigden de proefperiode van de vierdaagse werkweek in het voorjaar van 2022 aan en begonnen met de uitrol ervan in het najaar. We bevinden ons nu in de laatste fase van onze proefperiode.'
Het bedrijf van Emma was geen onderdeel van het onderzoek, dus hoe heeft het stel zich dan aangepast aan hun nieuwe planning, die niet meer geheel overeenkwam? 'Ik was blij voor hem, maar eerlijk gezegd ook jaloers!' lacht ze. 'Ik had zoveel dagen vrij. Die nam ik op zodat we samen dingen konden gaan doen. Dat heeft wel echt geholpen bij de aanpassing.'
Josh straalt van enthousiasme terwijl we zijn nieuwe balans tussen werk en privé bespreken. 'Het is vandaag toch een doordeweekse dag? Dan is alles geopend. Er zijn zoveel dingen die altijd lastig in je normale leven in te passen zijn omdat het alleen geopend is tijdens kantoortijden. Gewoon naar binnen kunnen lopen in de kapperszaak en je haar kunnen laten knippen, dat is echt een grote verandering.'
Blaf! Bonk! Josh en Emma springen omhoog om te zien wat Toby doet.
Wat zijn de voordelen van een vierdaagse werkweek?
Volgens één onderzoek besteedt de gemiddelde persoon gedurende zijn/haar leven 47 dagen aan 'in de rij staan.' Niemand wil in de rij staan, maar als je meer tijd hebt om bijvoorbeeld medische en tandheelkundige controles te laten doen, wat alleen kan tijdens 'standaard' kantoortijden, kan een derde dag vrij dan ook niet leiden tot een afname van ziekten die vaak niet opgemerkt worden?
Josh en Emma komen terug. Toby zit op Emma's schoot, vaak vrijwillig. Josh bespreekt de ontwikkeling van zijn vrijdagen. 'Soms slaap ik uit, speel ik een paar uur games of kijk ik voetbal, maar mijn hoofd vindt dat ik echt iets moet doen. Nu dat ik elke vrijdag vrij heb, opent het veel deuren voor me.' Emma onderbreekt hem: Josh ging 'vrij vaak' diskgolven.
Voor de niet-kenners: de Professional Disc Golf Association (die bestaat serieus) beschrijft de sport als 'het lijkt veel op golf [behalve], maar in plaats van een bal en clubs, gebruiken spelers een vliegende schijf of frisbee.’ PEI is een hub voor de sport geworden en er worden regelmatig nationale kampioenschappen gehouden. Met meer dan een kwart miljoen geregistreerde spelers is Josh niet alleen in zijn enthousiasme. 'Ik ken zeker 2 groepen mannen uit de gemeente Toronto die vakantie houden [in PEI]. Je moet 18 uur rijden om hier te kunnen diskgolven.'
Toby is ook fan. Hij springt richting de plank met felgekleurde schijven die, achteraf gezien, dus niet zijn speelgoed zijn…
Recreatieve sport en reizen voor ontspanning zijn voorspelbare gevolgen van een vierdaagse werkweek. Denk je, net als bij de impact die de automobiel van Ford had, dat een derde rustdag niet leidt tot een regionale heropleving van ontspanning en entertainment? Wordt een vrijere groep mensen niet opnieuw aangezet tot verder reizen om die vormen van cultuur aan den lijve te ondervinden in plaats van op afstand? Zou een grotere vraag van die mensen geen aanleiding zijn tot nieuwe vormen van ervaringsmedia buiten de traditionele sportlocaties, podia en schermen?
Nu het probleem met de planken is geweken, legt Josh de steeds grotere impact van diskgolf op zijn vrije vrijdagen uit. Hij is nu werkzaam op een baan op Glenaladale Estate. 'Het wordt gerund door een non-profitorganisatie. Ze wilden meer mensen in de community krijgen, en dan vooral jongere mensen. We hebben zo'n 30 hectare, een mix van beboste en vrije gebieden. Op sommige vrijdagen werk ik de hele dag met de kettingzaag. De baan is pas vorig jaar geopend, dus er is nog veel werk te verzetten en we veranderen de boel voortdurend.'
Bomen laten kappen door amateurs is mogelijk niet iedereens ideale start van een lang weekend, maar omdat 20% van hun 'standaard' werkweek niet langer wordt besteed aan wat de werkgever wil, kan de vierdaagse werkweek dan ook leiden tot een opleving van de sector vrijwilligerswerk? Kiezen medewerkers ervoor om uit te slapen of zouden ze de mogelijkheid aangrijpen om te werken bij non-profitorganisaties, waardoor ze hun betrokkenheid en aanwezigheid binnen lokale community's weer kunnen vergroten?
Josh vervolgt: 'Op dit moment ben ik veel meer bezig met de administratieve taken van de baan. Ik bestel bijvoorbeeld al die schijven,' hij wijst naar de plank achter hem, 'ik help bij het neerzetten van een nieuw merk, ik werk samen met de ontwerper en probeer het als bedrijf op de kaart te zetten. We besteden er zoveel tijd aan. De financiering ervoor is van origine via een programma van de overheid, als non-profit. Nu zijn we overgestapt naar een betaalde baan met jaarabonnementen.'
Maar is een nieuwe werkplanning het dan ook echt waard?
Er wordt veel gesproken over de gig economy en ZZP'ers, maar biedt de vierdaagse werkweek personeel de mogelijkheid om hun ambities op het werk nog wel volledig te ontdekken zonder dat dit ten koste gaat van hun hoofdwerkgever? Kan een standaard lang weekend, een weekend van drie dagen, aanleiding zijn voor een generatie met een dubbele carrière in een nieuw tijdperk van handgemaakte producten en boutique services, waardoor lokale economieën nieuw leven ingeblazen wordt?
Emma komt terug en laat Toby in de keuken achter met een piepspeeltje. Het is duidelijk dat Josh al helemaal gewend is aan zijn vierdaagse werkweek. 'Het zou me erg verbazen als de komende 2 jaar niet meer bedrijven dit op de een of andere manier zouden introduceren,' zegt ze. 'Er kleven zoveel extra voordelen aan. Ik denk dat het binnen 2 of misschien 5 jaar echt standaard wordt.'
En wat gaat Josh komende vrijdag doen? 'Eerlijk gezegd begint er komende zondag een liga, dus we moeten onze indeling veranderen en allerlei bewegwijzering ophangen.' Goed, maar als donderdagavond de nieuwe vrijdagavond is… 'Ik heb een lamineerapparaat gekocht. Vanavond ga ik bewegwijzering lamineren.' Ze lachen allebei en schudden hun hoofd.
Met de wereldwijde inzet van een externe werkinfrastructuur heeft nieuwe technologie wederom mogelijkheden gecreëerd om de werkpraktijk verder te ontwikkelen. De vierdaagse werkweek krijgt steeds meer steun overal ter wereld, waarbij bijna alle van de 61 werkgevers in het onderzoek (in het VK) het nieuwe model wil behouden. Als dit model inderdaad de toekomst is, dan is de volgende uitdaging om medewerkers te helpen anders te werken, waardoor ze hun traditionele werkverplichtingen in balans kunnen krijgen met hun eigen ambities voor een gouden eeuw aan welzijn, betrokkenheid, zelfexpressie en aanwezigheid.
